Empty Whole: the design of the warehouse district of the city

Samenvatting

Op de tiende Architectuurbiënnale van Venetië (2006) was in het destijds nieuw geopende Italiaanse paviljoen in de Arsenale het resultaat te zien van een ambitieus initiatief van Franco Purini: het voorstel voor de nieuwe stad VeMa, volgens planning gereed in 2026. ‘VeMa’ klinkt misschien als de naam van een apocriefe stad ontsproten aan het brein van Italo Calvino, maar staat in werkelijkheid voor de locatie waar deze hedendaagse nieuwe stad is gepland, halverwege tussen Verona en Mantua, vandaar de naam VeMa (afb. 1).

De onvoorziene kansen die in onze tijd als luchtspiegelingen opduiken in de woestijnen van het Midden en Verre Oosten, maken de kloof tussen de architectuurpraktijk en het verlangen naar de stad pijnlijk zichtbaar. Met VeMa wordt deze kwestie in de context van een specifieke Europese stadsregio aan de orde gesteld.

Het voorstel voor een nieuwe stad (città di fondazione) als een eigentijdse ideale stad binnen de context van de vaak betreurde, soms geprezen uitdijende verstedelijkte regio in het noorden van Italië (città diffusa genoemd) was een radicaal alternatief voor de realiteit. In de inleiding van de catalogus van het Italiaanse paviljoen wordt uitgelegd dat VeMa als tendens ook een tegenhanger vormt van de hoofdtentoonstelling Cities. Archi­tecture and society, samengesteld door Ricky Burdett. De algemene tentoonstelling toont door middel van foto’s, kaarten en reusachtige histogrammen de ongekende demografische groei die zich in de uitdijende wereldsteden voordoet, maar het VeMaproject heeft er geen behoefte aan deze werkelijkheid te analyseren of te vieren en stelt liever een ander territoriaal scenario voor: een vestigingsparadigma voor een stad met niet meer dan dertigduizend inwoners. Het accepteert het ‘krimpen’ van de grote stedelijke centra dat zich in heel Europa voordoet; het accepteert in plaats daarvan echter niet de uitdijing, maar stelt een stadscentrum vanuit het niets voor, vermoedelijk een van vele.

Vanaf het moment dat het op de Biënnale van Venetië voor het eerst in het openbaar werd getoond, is het idee van VeMa in zowel de lokale als de landelijke pers in Italië met belangstelling gevolgd. Wat bij de besprekingen direct duidelijk wordt, is het strategische potentieel van dit abstracte voorstel, dat een dialoog op gang kan brengen met de lokale politiek, initiatieven van projectontwikkelaars en de verwachtingen van de samenleving als geheel. In feite is deze radicale en utopische interpretatie zelfs het wezenskenmerk gebleken van het initiatief, dat tot doel had met de ontwerpen van twintig jonge architecten een alomvattende visie te produceren van een territoriaal potentieel, in de hoop dat er uit de ‘echte wereld’ onverwachte en onvoorspelbare reacties zouden komen, misschien zelfs nieuwe kansen.

Purini ontwierp een plan voor de stad VeMa en vroeg in totaal twintig architectenteams om ontwerpen voor de architectuur van deze stad: elk team kreeg binnen het stedenbouwkundige plan een specifieke locatie toegewezen met een gegeven programma in combinatie met woningen (