Design and construction in the cities of Holland

Samenvatting

In deel I van dit artikel zijn de bouw van de grote stadskerken in de periode van ca. 1380 tot ca. 1530 en de ontwikkeling van de openbare werken in de vijftiende en zestiende eeuw behandeld.1 Het is gebleken dat de Hollandse steden in de vijftiende eeuw voor de bouw van de kerken grotendeels afhankelijk waren van bovenregionale systemen: zowel voor het ontwerp als voor de uitvoering werden lieden uit Brabant aangetrokken. In de loop van de zestiende eeuw werden publieke bouwwerken steeds meer door de steden in eigen beheer gerealiseerd. Ten grondslag aan deze verschuiving ligt de verandering van de toenemende intensiteit en pluriformiteit van de bouwopgave: door de ontwikkeling van de steden in de tweede helft van de zestiende eeuw werd er veel meer gebouwd aan velerlei typen projecten, waaronder protestantse kerken, stadhuizen, waaggebouwen, beurzen, gasthuizen, tuchthuizen, kades en havens.

In deze tweede aflevering zullen aan de hand van de veranderende bouwopgave de ontwikkeling van het stadsbouwbedrijf in de zeventiende eeuw en de inkrimping van dit apparaat in de achttiende eeuw worden behandeld. Duidelijk wordt dat de voornaamste transformaties optraden in de bestuurlijke lagen tussen de stedelijke opdrachtgevers en de werkvloer; wijzigingen in de organisatiestructuur kwamen geregeld voort uit economische overwegingen. Deze bezuinigingen konden leiden tot een afname van het aantal specialisten in de top van het bouwvak, zoals in de eerste helft van de achttiende eeuw. Naast de ontwikkeling van het stadsbouwbedrijf blijkt de particuliere bouwsector van continu belang; gedurende de jaren van overvloed in de zeventiende eeuw bleven de Hollandse steden een deel van de stadswerken uitbesteden, terwijl opdrachtgevers in de achttiende eeuw heil zochten in de particuliere sector om kosten te besparen.