Randstad Holland in kaart

Abstract

In Randstad Holland in kaart wordt het urbanisatieproces van het gebied van de Randstad Holland in vier fasen in beeld gebracht: 1850 (kaart 002a), 1940 (kaart 003a), 1970 (kaart 004a) en 2000

(kaart 005a). Op elke kaart is de stand van de verstedelijking weergegeven door een aanduiding van het bebouwde gebied en de verschillende infrastructuurstelsels: waterwegen, spoorwegen, verkeerswegen en straten. In de atlas wordt ten slotte de toestand in 2000 weergegeven, een situatie die het sediment vormt van de vier opeenvolgende urbanisatiefasen.1

Er is gekozen voor een ‘morfologische periodisering’ op grond van vier soorten stedelijk weefsel die in de ontwikkeling van de Hollandse steden kunnen worden onderscheiden.2 Deze typen zijn ook nu nog duidelijk herkenbaar in specifieke stadsdelen: de ‘grachtenstad’ is kenmerkend voor de periode tot 1850, de ‘stratenstad’ voor de periode 1850 tot 1940, de ‘open stad’ voor de periode 1940 tot 1970 en de ‘clusterstad’ voor de periode na 1970.

Een eerste versie van delen van deze kaarten werd gemaakt voor de studie De naoorlogse stad. Een hedendaagse ontwerpopgave.3 De voltooiing van de kaarten maakt deel uit van het onderzoeksprogramma Urban Architecture van de afdeling Architectuur, TU Delft. Dit onderzoek richt zich op de interactie tussen stedelijke morfologie en gebouwtypologie. In theoretisch opzicht ligt de nadruk op mogelijke verbanden tussen stadsanalyse en architectonisch ontwerp. Omdat stadsvernieuwing en herstructurering van de bestaande steden de belangrijkste taken zijn van het moment en de nabije toekomst; is een goed begrip van het veld waarin wordt ingegrepen van cruciaal belang.

In de praktijk kan Randstad Holland in Kaart als kader dienen voor meer gedetailleerde studies van afzonderlijke steden.4 De kaarten van de Randstad vormen dan ook slechts een eerste stap in het onderzoek dat de verstedelijking van de Randstad als verschijnsel inzichtelijk wil maken door niet alleen het geheel te bekijken, maar ook naar de lagere schaalniveaus van de samenstellende delen. Als eerste stap in deze verbinding van studies op regionale schaal en de stadsanalyse van afzonderlijke steden zijn hier van de negen van oudsher belangrijkste steden — Amsterdam, Haarlem, Leiden, Den Haag, Delft, Rotterdam, Dordrecht, Gouda en Utrecht — gegevens verzameld over bevolkingsaantallen. De oppervlakten van het bebouwde gebied zijn berekend met behulp van de kaarten (zie tabellen).